Rola logopedy przed i po laryngektomii.

Całkowite usunięcie krtani to procedura, która radykalnie zmienia życie pacjenta, stawiając przed nim liczne wyzwania emocjonalne, psychologiczne i społeczne. Proces leczenia, zarówno przed, jak i po operacji, wiąże się z koniecznością dostosowania się do nowych warunków życia oraz przezwyciężania trudności związanych z utratą naturalnego sposobu komunikacji.
W skład zespołu specjalistów, obok lekarza foniatry i chirurga, wchodzi fizjoterapeuta, psycholog oraz logopeda kliniczny. Logopeda odgrywa kluczową rolę w procesie przywracania podstawowych funkcji społecznych oraz w socjologicznej reintegracji pacjenta ze społeczeństwem. Według wielu światowych badań logopeda kliniczny jest jednym z najważniejszych źródeł informacji i poradnictwa dla osób po laryngektomii oraz dla ich rodzin.

Badania wskazują, że znaczna liczba pacjentów nie jest zadowolona z informacji otrzymywanych przed zabiegiem, a niektórzy nie są w pełni świadomi konsekwencji związanych z utratą dotychczasowego sposobu komunikacji. Dlatego też rola logopedy przed operacją staje się kluczowa. Logopeda może nawiązać kontakt z pacjentem, omówić planowaną współpracę, przeprowadzić wywiad i ocenić stan narządów artykulacyjnych oraz toru oddechowego. To wstępne spotkanie pozwala dostosować strategię rehabilitacji do indywidualnych potrzeb pacjenta. Praca z pacjentem powinna zacząć się co najmniej 1–2 dni przed planowaną operacją. Na tym etapie logopeda może również ocenić stan węchu pacjenta, co staje się istotne po całkowitej laryngektomii.

Po operacji laryngektomii, rola logopedy staje się jeszcze bardziej złożona. Rehabilitacja logopedyczna jest uzależniona od zastosowanej metody leczenia chirurgicznego. Współczesne doniesienia sugerują, że mowa przetokowa z zastosowaniem protezy jest preferowaną metodą ze względu na osiągane parametry jakości głosu i mowy. Logopeda odgrywa kluczową rolę w procesie rehabilitacji, pomagając pacjentowi osiągnąć jak najlepsze wyniki w zakresie wysokości i zakresu dźwięków oraz wyrazistości mowy.

Rola wsparcia logopedycznego w pierwszych dniach po operacji polega na podtrzymywaniu lub wypracowywaniu prawidłowego przeponowo-brzusznego toru oddechowego. Prawidłowy oddech jest kluczowy dla skutecznego oczyszczania dróg oddechowych z wydzieliny. Następnie, między 10. a 12. dniem po operacji, logopeda pomaga pacjentowi w ćwiczeniach pielęgnacyjnych rurki, stomii oraz protezy.

Od 12. do 14. dnia po operacji rozpoczyna się tworzenie pierwszych dźwięków, zaczynając od samogłosek. Wprowadzenie spółgłosek może prowadzić do napięcia mięśni gardła oraz narządów artykulacyjnych, dlatego ważne jest wprowadzenie ćwiczeń na sylabach otwartych, umożliwiających swobodne wyprowadzenie dźwięku.

Współpraca pomiędzy pacjentem a logopedą powinna być kontynuowana po powrocie do domu w zależności od potrzeb pacjenta. Wspierając pacjenta na każdym etapie, logopeda przyczynia się do skutecznej rehabilitacji mowy, poprawy jakości życia oraz socjologicznej reintegracji ze społeczeństwem. Praca zespołowa, w której logopeda pełni bardzo istotną rolę, jest kluczem do sukcesu w procesie leczenia osób po całkowitej laryngektomii. Ostatecznym celem jest nie tylko przywrócenie zdolności mówienia, ale także zapewnienie wsparcia psychicznego oraz poprawa ogólnej jakości życia pacjenta i jego rodziny.